SI U ZBRAZ MANASTIRI NGA SHQIPTARËT?!

Manastiri, qyteti i qendrës së vilajetit të Manastirit në kohën Otomane, ishte një qendër me rrelevancë për Shqiptarët në shekullin e 19 dhe 20.

Jorastësishtë, këtu ndodhën ngjarjet më të ndritshme të historikut shtetkrijues, duke filluar që nga viti 1905 me themelimin e Komitetit të fshehtë për çlirimin e Shqipërisë, kongresin mbarëkombëtarë për unifikimin e Alfabetit që sot përdorim ne Shqiptarët, në vitin 1908, dhe Kongresin e dytë të Manastitit, ku u vun themelet e shtetësisë se si do të dukeshte një shtet Shqiptarë që do të duheshte të themelohej, në përfshirje të të gjitha vilajeteve ku Shqiptarët jetonin në kuadër të Perandoris Osmane.

Manastiri den baba den ka patur popullatë Shqiptare, e cila ka variabiluar në periudha të ndryshme. Por, në kohën kur janë krijuar të gjitha këto proqese, Manastiri bashkë me rrethinën, ka patur më së tepërmi popullatë Shqiptare se kurr më parë.

Pas rënjes së Perandorisë Osmane, dhe me fillimin e luftrave Ballkanike, ardhja e Serbve dhe Bullgarve në kto anë, i bëhet presion popullatës Shqiptare të Myslimane, dhe ata migrojnë për në Turqi.

Kjo vazhdon dhe gjat luftës së Parë Botërore, kur vija e frontit kalon nëpër Manastir me rrethinë, dhe godet shum fshatra Shqiptare ushtrija Serbo-Greko-Franqeze, dhe ato emigrojnë disa në Turqi, dhe një pjesë në Shqipëri dhe Greqi.

Fluksi më i madh i shpërnguljeve ka qënë pas mbarimit të luftës së dytë Botërore, me marrveshtjen midis Jugosllavisë dhe Turqisë, vetëm nga Manastiri me rrethinën, janë shpërngulur mbi 38 000 Shqiptar. Nga viti 1951 e deri në vitin 1968, kur dhe ndërpritet ligji i Vesikave, Manastiri zbrazet nga Shqiptarët, dhe nga një përqindje mbi 40% sish, mbeten rreth 12 deri në 15% Shqiptar.

Por fluksi nuk ka ndaluar vetëm me Turqinë. Shqiptarët e Manastirit edhe ne kohën e Jugosllavisë, kan migruar për në Amerikë, Australi, Zelandën e Re dhe në vendet e Evropës.

Dikur, Shqiptarët këtu kan festuar ditën e flamurit kombetarë, kan patur shkollën e tyre tetvjeçare që kish mbajtur emrin e heroit të popullit Fahri Ibraimi, por me vonë me largimin e tyre nga represioni pushtetarë, i humbasin të gjitha.

 

Tani në Manastir kan mbetur afro 2% popullatë Shqiptare. Kurse ne vitet e 90 ta kishte me teper, rreth 10 % ishin ata, kishin Radion e vet, Shoqatën Artistike BASHKIMI, dhe shum liri të tjera.

Në Manastir jetojnë dhe Ortodoks Shqiptarë, por nuk e tregojnë veten si të tillë. Kisha dhe martesat e përziera e kan bërë të veten.

Presion më të madh Ortodoksve Shqiptarë u ka bërë Kisha dhe Kleri Grek, edhe gjat kohës së Osmanlinjëve, sidomos përmes Priftrinjëve të cilit përmes meshave në gjuhën greke, i kan asimiliuar në Sllav e Grek.

E vetmja familje që i ka rrezistuar kësaj gjendjeje, ka qënë familja e Dhimitër Qirijazit, i cili ka patur 10 fëmijë, dhe një pjesë e tyre janë konvertuar në Ungjillorë, falë Misionarve Amerikan dhe Anglez që kan banuar afër shtëpis së Qiriazve. Por edhe sot, ka mjaft fakte që flasin për egzistimin e Ortodoksve Shqiptar në Manastir.

Aneta Shiakova, apo Shijaku, është një Gazetare me origjin Shqiptare, që her e pranon dhe her e mohon origjinën e sajë. Mandej, familja Fiti, Preshi, Niça, Bojaxhiu, Kavkaleva, apo Kavka, dhe shum mbiemra të tjera që i gjejmë me prapashtesa, tani Sllave, me  Ski ose Ov.

Biles, Shqiptarët të Ortodoks mund të jenë dhe numerikisht më shum tani se sa të Myslimanët, dhe po pati nje regjistrim real të popullatës, do dalin shifrat e vërteta.

Edhe toponimia e disa nga fshatrat p.sh.  Mollovishtë, Gjaato, Capare, Bukovë, dhe shum të tjera, janë me rrenjën foljore shqiptare, skan lidhje me sllavizmat.

Në fshatin Gjaato, kam takuar emrin Zoge, ose një person më i vjetër kur i thot nipit të tijë, të kam shpirt.

Zvoglimi i interesit për kët vend, që sipas analeve historike ka peshën më të vyefshme në historikun dhe krijimin e kulturës sonë, ëashte dhe fajsija e Politikave shterpe të Shqiptarve deri tani.

Deri më vitin 1948, në Manastir ka funksionuar Konsullata Shqiptare, aty ka patur aktivitete, ka patur Klub, dhe Bibliotekë me libra në Shqip. Me largimin e Konsullatës, fillon degradimi dhe marrja nëpërkëmbë e Shqiptarve, dhe sot kemi kte rezultat siç është real.

Me rastin e festës së Alfabetit, gjat vizitës së Presidentit Ilir Meta, shoqata për kultur, art, arsim dhe shkencë KONGRESI I BASHKIMIT nga Manastiti i doryoi letër të hapur me iniciativë për hapjen e Konsullatës së nderit në manastir, por deri më sot, nuk janë përgjigjur nga Presidenca, as nga Qeverija Shqiptare.

Apeloi tel mirqënsit dhe patriotët e vërtetë që kan mundësi ekonomike blerëse, që ti përveshin mëngët dhe tua blejnë pronat atyre që një kohë ua mernin Shqiptarve për një Gomarë të ngordhur sa ta shisnin, dhe ta kthejmë qytetin e shkronjave dhe të Klubit BASHKIMI, te Qirijazve, qytetin ku mesimet i kreu Millosh Gjergj Nikolla, dhe të paktën ta mbrrim numrin 20 % për fillim, që të valoi flamuri, dhe të shprehet dygjuhësija siç dhe u soll me ligj.

Patriotizëm, nuk janë llafet e kota nëpër tubime. Patriotizëm do jetë, nëse ktë qytet që është Jerusalemi ynë, tia kthejmë vetes. Vallë e dini se në Kongresin e dytë të Manastirit Mithat Frashri kish propozuar që Manastiri të ishte Kryeqzteti i Shqipërisë Unike?

Shkroi: Fërgim Demiraj, gazetar dhe analist nga Manastiri.